Η Φανί Αρντάν είναι από τις λίγες γυναίκες που δεν χρειάζονται ρετούς μετά τα εξήντα, τουλάχιστον στις φωτογραφίες. Από κοντά σε υπνωτίζει έτσι κι αλλιώς. Ως επίσημη «νονά» των Ρομά, πρέσβειρα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πανευρωπαϊκή εκστρατεία Dosta!, υπηρετεί τον νέο της ρόλο με απόλυτη σοβαρότητα και συνέπεια.
Αυτή η Αρντάν δεν έχει καμία σχέση με την Αρντάν που γνωρίσαμε σε ταινίες όπως «8 γυναίκες», «Για όλα φταίει το γκαζόν», «Γυναίκα της διπλανής πόρτας», την Αρντάν του Τριφό, του Ντεπαρντιέ, του Τρεντινιάν. Γι’ αυτό και θέλησε να φτιάξει, να σκηνοθετήσει, να δημιουργήσει τη δική της ταινία, με τίτλο «Chimeres absentes», «το δικό μου φιλμ που επιδιώκει να περιγράψει αυτούς τους δύο παράλληλους κόσμους που μπορούν και να συναντηθούν». Οπως λέει, «οι τσιγγάνοι είναι μια ευκαιρία για εμάς. Θέλουμε να βάλουμε τον κόσμο μέσα σε ένα κουτί και εκείνοι μας δίνουν τη φαντασία και την ελευθερία». Η Φανί Αρντάν υπερασπίζεται τους τσιγγάνους της Ευρώπης, μιλά με κάθε ευκαιρία για «αδικία», «προκατάληψη», «ιδρυματοποίηση», «κομφορμισμό», «στερεότυπα», «ανεκτικότητα».
Και προτιμά μάλλον τη λέξη, «Dosta!» το σύνθημα της καμπάνιας, το σλόγκαν για το Συμβούλιο της Ευρώπης που σημαίνει «assez» ή «αφήστε» και έχει να κάνει πάντα με τα δικαιώματα των Ρομά. Αφήστε τα στερεότυπα, αφήστε στην άκρη τις προκαταλήψεις για τους 12 εκατομμύρια Ρομά που ζουν σήμερα στην Ευρώπη. Μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία αλληλεγγύης που έχει αγκαλιαστεί μέχρι σήμερα από 14 κράτη-μέλη, με την Τουρκία, τη Γερμανία και τη Σουηδία, να είναι οι επόμενοι «στόχοι» της ηθοποιού για ενημέρωση.
Η Φανί Αρντάν μιλάει αποκλειστικά πλέον στις συνεντεύξεις της για τη ζωή και τον ρατσισμό που επικρατεί κατά τον τσιγγάνων, «τη μεγαλύτερη μειονότητα στην Ευρώπη». Ως πρέσβειρα της καμπάνιας που ξεκίνησε το Συμβούλιο της Ευρώπης, στην ερώτηση γιατί επέλεξε να υποστηρίξει μια καμπάνια για την προκατάληψη κατά των Ρομά και όχι ένα άλλο θέμα, η Φανί Αρντάν αντιδρά. «Δεν μου αρέσει η ερώτηση “γιατί να υποστηρίξετε την καμπάνια κόντρα στην προκατάληψη των τσιγγάνων”. Είναι περιοριστική. Δεν μπήκα σε μια καμπάνια για να είμαι υπέρ ή κατά. Δεν κάνω πολιτική, ούτε πράξεις φιλανθρωπίας. Μου αρέσει η τσιγγάνικη κοινότητα, μου αρέσουν οι χαρακτήρες τους, η ελευθερία τους, η διαφορετικότητά τους, οι παραδόσεις τους, τα όνειρα και οι ελπίδες τους. Από την άλλη, είμαι ενάντια σε έναν κόσμο που αποκλείει, που δείχνει με το δάχτυλο, που “δαιμονοποιεί” για να αντέχει καλύτερα απαλλαγμένος από κάθε ανησυχία, που παίζει το παιχνίδι των παθιασμένων πολιτικών, που διχάζει, που βάζει σε καλούπια, που απειλεί την ελευθερία και την ατομικότητα, που επιτρέπει τις δημοσιογραφικές “υπερβολές” χωρίς να σέβεται την αλήθεια και τις αποχρώσεις της».
Αναρωτιέμαι αν η Φανί Αρντάν βλέπει ειδήσεις, εξακολουθεί να λέει την άποψη της, αν είναι στο Twitter ή στο Facebook. Καμία σχέση. «Δεν βλέπω ποτέ τηλεόραση, δεν μου αρέσει η επίσημη φωνή, ούτε η ελεγχόμενη. Προτιμώ να ακούω τις διαφορετικές απόψεις που ποικίλλουν γύρω από το ίδιο θέμα. Η αλήθεια δεν υπάρχει μέσα στην πραγματικότητα».
Κάτι θα πρέπει να ξέρει παραπάνω. Στην προσωπική της ζωή, έχει τρεις κόρες από τρεις διαφορετικούς άνδρες που δεν παντρεύτηκε ποτέ, η μεσαία είναι κόρη του Τριφό. «Ηταν η απόλυτη καταστροφή για την οικογένειά μου κάθε φορά που περίμενα παιδί», είχε πει παλιότερα. «Παραμένω ακόμη φαινόμενο για τα ταμπλόιντ. Δεν θεωρώ ότι είμαι φεμινίστρια. Επίσης δεν έχω τίποτα ενάντια στον γάμο. Απλώς η ζωή μου εξελίχτηκε διαφορετικά. Σε μία φιλελεύθερη κοινωνία θα έπρεπε να υπάρχει χώρος για μια παραδοσιακή οικογένεια με μαμά, μπαμπά και παιδί, αλλά επίσης και για ανθρώπους σαν και μένα».
Ο Τριφό είχε πει για την 62χρονη Αρντάν ότι «είναι ένας άνθρωπος από άλλον πλανήτη που δεν υπάρχει». Η Γαλλίδα ηθοποιός έχει παίξει σε 50 ταινίες από το 1976, βραβεύτηκε το 1997 για την ερμηνεία της στο «Pedale douce», μιλάει με την ίδια άνεση αγγλικά και ιταλικά, το 2003 υποδύθηκε τον ρόλο της Μαρίας Κάλλας στην ταινία του Φράνκο Τζεφιρέλι, «Callas forever». «Σκέφτομαι τη δήλωση των Αμερικανίδων ηθοποιών ότι δεν υπάρχουν ρόλοι για ώριμες γυναίκες. Δεν είναι μια διαπίστωση που με ενδιαφέρει. Το γαλλικό σινεμά είναι χτισμένο γύρω από γυναίκες οπότε δεν σκέφτεσαι διαρκώς με βάση την ηλικία», λέει μια γυναίκα που δεν μοιάζει να έχει συμφιλιωθεί ακόμη με τη δημοσιότητα.
«Ολη μου η ζωή είναι μια πράξη να βγω προς τα έξω. Δεν μπορείτε να πιστέψετε πόση προσπάθεια απαιτείται για μένα για να αφήσω το δωμάτιο του ξενοδοχείου σε ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ», λέει. «Αν δεν με έπαιρνε ο ατζέντης μου, θα έμενα στο κρεβάτι. Το ιδανικό για μένα φεστιβάλ θα ήταν να μένω στο κρεβάτι όλη μέρα και να διαβάζω. Το όνειρό μου: βιβλίο, κρεβάτι, room service και ο εαυτός μου».
Η Φανί Αρντάν δεν πίστεψε ποτέ για τον εαυτό της ότι είναι όμορφη. «Υπήρξα άσχημη. Δεν μπορούσα να κάνω σινεμά. Εκανα θέατρο. Ηταν τεράστιο σοκ να δω τον εαυτό μου στην οθόνη». Καθόλου άσχημα για μια γυναίκα που άργησε να εμφανιστεί στο σινεμά, αφού ο Τριφό την ανακάλυψε στα 30 της. Αν ταυτίστηκε με τη Μαρία Κάλλας, χρόνια μετά; «Είναι από αυτούς τους ρόλους που σημάδεψαν τη ζωή μου. Να σε εγκαταλείψουν, να βρεθείς μόνη γιατί κανείς δεν σου τηλεφωνεί πλέον... Ηταν ένας χαρακτήρας που μπορούσα να καταλάβω». Ποια είναι η αγαπημένη λέξη για τη Φανί Αρντάν τον τελευταίο καιρό; Dosta, που στη γλώσσα των Ρομά, σημαίνει «ως εδώ». Και «κολλάει» παντού...
Η Φανί Αρντάν δεν αστειεύεται. Εχει ετοιμάσει ένα κείμενο από τον Μέγα Αλέξανδρο, που μιλάει στους Ελληνες. Είναι η στιγμή που σταματά να υπερασπίζεται τους τσιγγάνους και αλλάζει για λίγο θέμα. «Με τον ίδιο τρόπο που αγαπώ τους τσιγγάνους για τη συγγένεια των χαρακτήρων και των συναισθημάτων, αγαπώ τον ελληνικό πολιτισμό από τη γέννησή του. Συμβολίζει για μένα την υπερηφάνεια και τη λαμπρότητα του να είσαι άνθρωπος, κόντρα στις δυνάμεις του σκοταδισμού και της βαρβαρότητας, αντιπροσωπεύει την ελευθερία και το τίμημα που πρέπει να πληρώσεις, τον σεβασμό της “πόλης” με τη διαφορετικότητα των κατοίκων της. Η Ελλάδα είναι η πατρίδα της Δημοκρατίας».
Οταν τη ρωτάω αν έχει μετανιώσει για δηλώσεις που έκανε στο παρελθόν, αλλά και ποια είναι αυτά που αρνούμαστε να ακούσουμε σήμερα, η Φανί Αρντάν απαντά: «Αρνούμαστε να ακούσουμε όλα όσα απειλούν τις πεποιθήσεις μας και την ασφάλειά μας: φοβόμαστε να τα ακούσουμε».