ΟΤΑΝ Η ΜΟΔΑ SHOCK-AΡΕΙ...

Είδατε το νέο λογότυπο του βρετανικού οίκου Burberry με  την υπογραφή του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή, Ντάνιελ Λι; Mπορεί και να μην το προσέξατε. Αποκλείεται όμως να μην στάθηκε το βλέμμα σας στην ολοκαίνουργια διαφημιστική καμπάνια του μέχρι πρότινος δημοφιλούς brand, ειδικά σκηνοθετημένη για την γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου και τους ερωτευμένους, με τίτλο «B:Μine»… Αν δεν την προλάβατε, μην αναρωτηθείτε τον λόγο. «Κατέβηκε» μετά από τις έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε, μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, σε ολόκληρο τον κόσμο.

Πρωταγωνιστούν αληθινά ζευγάρια (και στη ζωή), ουδέτερου φύλου, τα οποία, φωτογραφήθηκαν, φυσικά με ρούχα και αξεσουάρ του οίκου, όχι όμως σαν τα «κλασικά» μοντέλα αλλά σαν πρότυπα της διαφορετικότητας. «Παρουσιάζει σαν κάτι ωραίο και φυσιολογικό, κορίτσια που έχουν αφαιρέσει το υγιές τους στήθος», είναι οι πρώτες αντιδράσεις για την γυναίκα που ποζάρει με διπλή μαστεκτομή, χωρίς φυσικά να γνωρίζουμε τον λόγο που έκανε την συγκεκριμένη χειρουργική επέμβαση. Για λόγους υγείας ή για να αλλάξει το φύλο της.

Στο Τwitter γράφουν τώρα πως πρόκειται για την «χειρότερη διαφήμιση που έγινε ποτέ», οι πρώην ακόλουθοι του brand ζητούν με τη δύναμη της εξουσίας των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης να ακυρώσουν την ύπαρξη της ετικέτας, κάνοντας «unfollow», για να δείξουν την αντίδραση τους. Επιμένουν πως η καμπάνια είναι «άσχετη», «προκαλεί αηδία», δεν θα αγοράσουν ποτέ ξανά, όχι καμπαρντίνα, αλλά ούτε …ομπρέλα Burberry.»

Πώς λέμε «advertising»; Kαλώς ορίσατε στον κόσμο του «shockvertising.» Γιατί δεν υπάρχει καλύτερη διαφήμιση από την «κακή». Την αρνητική. Την σκληροπυρηνική. Ή μήπως όχι; Γιατί σήμερα δεν περιμένεις να δεις μια εικόνα απαραίτητα μόνο στο περιοδικό ή την εφημερίδα, ξέρεις ότι θα συζητηθεί και στις παρέες, στις ειδήσεις, στα social media, στο γυμναστήριο…

Αξίζει να ανατρέξει κανείς στο παρελθόν για να διαπιστώσει πόσο επιρρεπής είναι τελικά η μόδα στην αισθητική, την καινοτομία, στην πρόκληση για την πρόκληση. Και φυσικά τις πωλήσεις. Γιατί όσο συζητάμε τελικά για ένα brand, έναν οίκο μόδας, μία διαφημιστική καμπάνια, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και το προϊόν. Αν θα θελήσουμε να το αποκτήσουμε ή να το ξεχάσουμε μια για πάντα. Διαδίδοντας, με το ανάλογο hashtag, ποια θα είναι η επόμενη ετικέτα που πρέπει να ….ακυρωθεί.

Το ρίσκο είναι πάντοτε εκεί. Όπως στην πρόσφατη περίπτωση του οίκου Balenciaga, με μία καμπάνια που δεν θα μπορούσε κανείς να προβλέψει πόσο έντονες επιπτώσεις θα είχε για την ιστορία, το παρόν και το μέλλον ενός ιστορικού οίκου που δημιουργήθηκε από τον Κριστομπάλ Μπαλενσιάγκα.

H εταιρία δημοσίευσε εικόνες με δύο ανήλικα κορίτσια που πόζαραν κρατώντας λούτρινα αρκουδάκια με σαδομαζοχιστικά αξεσουάρ, και υπονοούμενα. Η δημόσια κατακραυγή ήταν εξαιρετικά άμεση. Oι υπεύθυνοι ζήτησαν συγνώμη, -με πρώτο και καλύτερο τον καλλιτεχνικό διευθυντή του brand, Ντέμνα Γκβασάλια-, κατηγόρησαν σκηνογράφους και φωτογράφους, υπέβαλλαν μηνύσεις στους παραγωγούς της καμπάνιας. O λογαριασμός του οίκου στο Instagram διαγράφηκε και μπορεί κανείς να δει μόλις δύο φωτογραφίες. Ένας οίκος σε ελεύθερη πτώση, που επενδύει κάθε χρόνο περισσότερα από 100 εκ. δολάρια μόνο για τη διαφήμιση.

Η διαφήμιση φυσικά γίνεται για να τραβήξει την προσοχή. Να μην περάσει απαρατήρητη. Να επικοινωνήσει μηνύματα. Κι εκεί όμως, υπάρχουν όρια, σε μια εποχή που όλα επιτρέπονται. Και όλα ανατρέπονται. Δοκιμάζονται σίγουρα, μαζί με τα νεύρα μας, και τις αντοχές μας. Σκεφτείτε ότι ως μέσοι καταναλωτές, βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με τουλάχιστον 5000 διαφημιστικά μηνύματα, αλλά θυμόμαστε μόλις τρία ή τέσσερα. Στην καλύτερη περίπτωση.

Είναι και το παράδειγμα του Κάλβιν Κλάιν με ένα μοντέλο χωρίς φύλο και ανοιχτό τζάκετ, στην τελευταία διαφήμιση του brand. Αλλά και σε μια πιο αθώα εποχή, το 1980, η 15χρονη τότε Μπρους Σιλντς εμφανίστηκε με τζιν και την ερώτηση: «Ξέρετε τι υπάρχει ανάμεσα σε μένα και το τζιν μου; Tίποτα.» Προτού προβληθεί καν η καμπάνια, είχε κιόλας αποσυρθεί. Αλλά έγραψε ιστορία. Και συζητήθηκε όσο λίγες. Οι πωλήσεις των τζιν εκτοξεύτηκαν, όπως και η καριέρα του νεαρού σούπερ μοντέλου που δεν είχε γίνει καν ηθοποιός. Έκτοτε έκανε 300 εξώφυλλα και έπαιξε στο Χόλιγουντ σε ταινίες-μπλοκμπάστερ όπως η «Γαλάζια Λίμνη» και το «Endless Love.»

Ο Κάλβιν Κλάιν είχε πει τότε: «Υπάρχουν πράγματα που αρνήθηκα να κάνω γιατί δεν άξιζε το ρίσκο. Τι να κάνω; Πώς θα δείξω τα εσώρουχα που σχεδιάζω; Θα τα βάλω στο πιο όμορφο σώμα που μπορώ να βρω. Δεν νομίζω ότι πουλάω σεξ. Υπάρχουν άνθρωποι που καταλαβαίνουν τι κάνω και άλλοι που δεν καταλαβαίνουν τίποτα. Δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτό. Θα είχα μεγαλύτερο πρόβλημα αν κανείς δεν ενδιαφερόταν. Τότε θα γινόμουν έξαλλος.»

Η διαφορετικότητα πουλάει. Οι Dolce&Gabbana έχουν κατηγορηθεί, εκτός για οικονομικά σκάνδαλα, και για ρατσιστικές διαφημιστικές καμπάνιες που παρουσίασαν με το λογότυπο τους και ύστερα, με τον γνωστό μαγικό τρόπο, «εξαφανίστηκαν.» Για να μην προκαλέσουν περισσότερο. Ο Ντομένικο Ντόλτσε και ο Στέφανο Γκαμπάνα έχουν χαρακτηριστεί από ρατσιστές και ομοφοβικοί μέχρι μισογύνηδες, για τις «ιστορίες» που έχουν επιλέξει να αφηγηθούν, προκειμένου να παρουσιάσουν τις συλλογές στο κοινό τους. Όπως όταν το 2018 λάνσαραν μία σειρά από βίντεο-υπερπαραγωγές στο Facebook, στο Instagram και στο Τwitter, με ένα μοντέλο από την Κίνα που είχε μεγαλώσει τα μάτια της, έτρωγε μακαρονάδα με ξυλάκια, με ασορτί σπικάζ, δήθεν χαριτωμένο. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι αντιδράσεις ήταν άμεσες. Η απάντηση των Ιταλών ιδρυτών του οίκου υπήρξε απολογητική: «Ανέκαθεν αγαπούσαμε την Κίνα. Λατρεύουμε την κουλτούρα σας και σίγουρα έχουμε να μάθουμε πολλά από εσάς. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο και λυπούμαστε αν κάναμε λάθη στον τρόπο που επιλέξαμε να εκφραστούμε. Σίγουρα κάτι τέτοιο δεν θα ξανασυμβεί. Από τα βάθη της καρδιάς μας, ζητάμε συγχώρεση.»

Ο Ολιβιέρο Tοσκάνι πάλι, έπαιξε και κέρδισε, με το παιχνίδι των εντυπώσεων, για την Benetton, δημιουργώντας μία μικρή επανάσταση. Aπό τη δεκαετία του 70 μέχρι και τις αρχές του 2000, η εταιρία δημιουργούσε πρωτότυπες ιστορίες σε εξέλιξη, σχεδόν κινηματογραφικές, πάντα με συναίσθημα. Τα «ενωμένα» χρώματα. Άσπρο και μαύρο. Τρεις ανθρώπινες καρδιές, με τις λέξεις «λευκή», «μαύρη», «κίτρινη», για να είναι ξεκάθαρο το μήνυμα. Ένας παππάς που φιλάει μία μοναχή. Μία έγχρωμη γυναίκα που θηλάζει ένα λευκό μωρό. Ένας άνδρας που πεθαίνει από Aids περιτριγυρισμένος από την οικογένεια του. Στην περίπτωση του Ολιβιέρο Τοσκάνι δεν διαφημίζονται τα ρούχα, αλλά η ανθρωπιά, το κοινωνικό μήνυμα, τα πρόσωπα έχουν να πουν πολλά χωρίς να μιλούν, βλέπεις τις εικόνες και ξέρεις ότι είναι διαφήμιση της Benetton. Κι αυτό ακριβώς είναι το στοίχημα. Η πρόκληση. Να τραβήξεις την προσοχή, να προκαλέσεις χωρίς να προκαλέσεις, να κάνεις τη διαφορά χωρίς να εξοργίσεις την κοινή γνώμη, να στενοχωρήσεις όσους σε βλέπουν και σε ακολουθούν…

Ρισκάρεις με κάθε κλικ. Φωτογραφήσεις του Τέρι Ρίτσαρντσον για τον οίκο Gucci, με την καθοδήγηση του Τομ Φορντ, έγραψαν επίσης ιστορία, με αγόρια και κορίτσια σε προκλητικούς ρόλους. Όπως το αγόρι που φωτογραφήθηκε ημίγυμνο, παίζοντας με την ζώνη του τζιν του. Ή η καμπάνια του οίκου Gucci, το 2003, με ένα αγόρι που ακουμπάει το πίσω μέρος του φορέματος της παρτενέρ του. Το 2000, ο Yves Saint Laurent προβάλλει το μοντέλο Σόφι Νταλ, ολόγυμνο, σαν άγαλμα με τακούνια, για την καμπάνια του νέου αρώματος. Οι αντιδράσεις, εκρηκτικές. Ο Τέρι Ρίτσαρντσον και πάλι, αυτή τη φορά, για την Sisley, «φώτισε» ένα κορίτσι που αρμέγει μια αγελάδα και γεμίζει το πρόσωπο της με γάλα. Το 2001. Ο Μάριο Τεστίνο φωτογράφισε για τον οίκο Gucci, το μοντέλο Κάρμεν Κας, με το λογότυπο του οίκου ξυρισμένο κάτω από το πολυτελές εσώρουχο που φορούσε. Η ηθοποιός Τζουλιάν Μουρ πόζαρε  τo 2011, στα 49 της χρόνια, γυμνή, για τον οίκο Bulgari, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις. Αν επηρεάστηκε η καριέρα της; Κάλυψε την γύμνια της με μία τσάντα, κοσμήματα και δύο μωρά λιοντάρια, κι έγινε πλουσιότερη κατά αρκετά εκατομμύρια δολάρια. Και πρωταγωνίστησε σε φιλμ του Τομ Φορντ. Ντυμένη αυτή τη φορά.

TO NEO SAVOIR VIVRE ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ...DEMODE

Το περιοδικό «The Cut», αμερικάνικο, προχωρημένο, εναλλακτικό, -πείτε το όπως θέλετε-, δημοσίευσε πριν από λίγες ημέρες τους «Νέους Κανόνες». Για να διαβάσουμε «uncut», χωρίς περικοπές, όλα αυτά που σκεφτόμαστε, θα θέλαμε να συμβαίνουν γύρω μας, αλλά για κάποιο λόγο, γίνονται αλλιώς. Γιατί όλα (τελικά) είναι πολιτισμός. Αν το σκεφτείτε, έχει αλλάξει τρομακτικά ο τρόπος που βγαίνουμε, φλερτάρουμε, διασκεδάζουμε, επικοινωνούμε, δουλεύουμε, ταξιδεύουμε... Και δεν μιλάμε σε σχέση με το τι γινόταν πριν από μία δεκαετία αλλά μόλις δύο ή τρία χρόνια πριν.

To νέο σαβουάρ-βιβρ λοιπόν. Ξέρετε πώς να συμπεριφέρεστε; Πώς να στέλνετε μηνύματα, να απαντάτε σε emails, τι φιλοδώρημα να δίνετε, αλλά και πως να …εξαφανίζεστε, τι σημαίνει «ghosting», αν επιβάλλεται να έχουμε ανοιχτή την κάμερα και το μικρόφωνο στις συσκέψεις μέσω zoom; Έχουμε αλήθεια το δικαίωμα να μαλώνουμε τα παιδιά των άλλων; Nα ρωτάμε τι βαθμούς πήρε ο συμμαθητής τους στον έλεγχο; Έχει νόημα να αγριοκοιτάμε τους γονείς ενός μωρού που κλαίει στο εστιατόριο; Λέτε να μην το ξέρουν;

Καλύτερα να αφήσουμε τα αυτονόητα απέξω. Αν δηλαδή πρέπει να κυκλοφορεί κανείς με σακίδιο στο μετρό, να κορνάρει μόλις ανάψει το φανάρι στον οδηγό που προπορεύεται με το αυτοκίνητο του, να ρωτάει μια κοπέλα ή μια γυναίκα αν είναι έγκυος, πόσο χρονών είναι ή πόσα κιλά, να έχει το κινητό του σε ανοιχτή ακρόαση όταν δεν είναι μόνος. Στο σπίτι.

Η λίστα είναι ατελείωτη. Και όσο «ντεμοντέ» πρέπει. Πότε είναι σωστό να ακυρώσεις το δείπνο που έχεις κανονίσει; Μέχρι τις 2 το μεσημέρι. Της ίδιας ημέρας. Αν το κάνεις στις 3μμ, τότε δύσκολα θα βρει εναλλακτική ο φίλος, η φίλη, ο/η συνοδός σου. Σε περίπτωση που το κάλεσμα είναι σε κάποιο σπίτι, οφείλεις να έχεις ενημερώσει φυσικά από το προηγούμενο βράδυ. Για ευνόητους λόγους.

Μην ξυπνάτε ποτέ τον σύντροφο σας. Για κανέναν λόγο. Και φυσικά μην ανάβετε το φως όσο κοιμάται. Αν έχετε βγει έξω για πρώτο ραντεβού, αναρωτηθείτε αν μιλήσατε πολύ. Σκεφτείτε ποια ήταν η τελευταία ερώτηση που κάνατε και μετρήστε τις ανάσες σας. Δεν είναι αγώνας τένις με αντίπαλο τον Στέφανο Τσιτσιπά. Αν θέλετε να φύγετε, μπορείτε να πείτε οποιοδήποτε μικρό, λευκό ψέμα για την γάτα σας που αρρώστησε… Ή τον σκύλο που πρέπει να βγει επειγόντως βόλτα.

Αν κάποιος, αρχίσει να αφηγείται μια ιστορία που σας την έχει ξαναπεί, έχετε δύο δευτερόλεπτα να το δηλώσετε. Αν έχει πάρει φόρα, και οι υπόλοιποι της παρέας δεν αντιδρούν, τότε καλύτερα να σωπάσετε. Μην περιγράφετε ποτέ βίντεο από το TikTok. Είναι πιο βαρετό και βασανιστικό από το να προσπαθείς να αναλύεις το όνειρο σου.

Σε περίπτωση που συναντήσετε κάποιον που γνωρίζετε αλλά δεν θυμάστε το όνομα του, πείτε, «Γεια, έχουμε γνωριστεί, είμαι η Σ.» Μην απαντάτε ποτέ σε κομπλιμέντο με κομπλιμέντο. Όσο ειλικρινές κι αν είναι, δεν θα είναι αυθόρμητο. Αρκεί ένα «ευχαριστώ.» Αν κάποιος πει λάθος μια λέξη αλλά έχετε καταλάβει τι εννοεί, καλύτερα να μην τον διορθώσετε. Προσπεράστε το. Η σωστή αντίδραση σε κάτι που το γνωρίζετε ήδη δεν είναι «το ξέρω» αλλά «έχετε δίκιο.»

Μην ρωτάτε ποτέ τους άλλους πως κόλλησαν Covid-19. Δείξτε απλώς ενδιαφέρον. Ρωτήστε τους αν νιώθουν καλύτερα κι αν μπορείτε να κάνετε κάτι για να βοηθήσετε. Και φυσικά μην πείτε δυνατά γιατί φοράνε μάσκα. Αν νιώθετε αμήχανα, φορέστε κι εσείς. Μπορεί να έχουν βρογχίτιδα, να φοβούνται, να την συνήθισαν…

Αν αναφερθείτε στα ζώδια, και δεν δείτε ενθουσιώδεις αντιδράσεις, τότε αλλάξτε θέμα. Καλύτερα να μιλήσετε για τον καιρό. Σε όλους αρέσει αυτό το θέμα κι έχουν κάτι να πουν. Μην λέτε ποτέ σε κάποιον, γυναίκα ή άνδρα, ότι σας θυμίζει κάποιον άλλον. Ηθοποιό, τραγουδιστή, τον γείτονα, δεν έχει σημασία. Την Μπάρμπαρα Στράιζαντ στα νιάτα της (!) Τον Μάρλον Μπράντο. Στον …«Νονό»; Το ρίσκο είναι πάντοτε τεράστιο.

Ακούστε προσεκτικά τον συνομιλητή σας. Μην διακόπτετε και μην κάνετε εσωτερικό μονόλογο με την ιστορία που έχετε σκεφτεί να μοιραστείτε μόλις βάλει τελεία. «Ακούγεστε»… Και σίγουρα σας προδίδουν τα μάτια σας. Όταν βγαίνουμε έξω, αν το μπέργκερ σας θυμίζει σαλάτα, τότε μάλλον θα πρέπει να περιορίσετε τις απαιτήσεις σας. Ο κατάλογος είναι κατάλογος, και το μενού δεν μπορεί να αλλάζει σε κάθε παραγγελία. Εκτός κι αν έχετε κάποια σοβαρή αλλεργία.

Αν στέκεστε στη ουρά κι έρθει η σειρά σας, σταματάτε αυτομάτως να απαντάτε σε μηνύματα ή να σκρολάρετε. Να ακούτε μουσική. Λυπηθείτε όσους περιμένουν πίσω σας.  Αν είστε καλεσμένοι σε τραπέζι, μην αρχίσετε να λέτε κατά τη διάρκεια του φαγητού, τι απεχθάνεστε να τρώτε. Φάτε διακριτικά ό,τι σας αρέσει, και πηγαίνετε να συνεχίσετε σπίτι. Aν δεν θέλετε να συμμετέχετε σε κάποιο παιχνίδι, προσφερθείτε να κρατάτε το σκορ. Στο πινγκ πονγκ, στο Scrabble, όπου. Όποτε.

Όταν έρθει ο λογαριασμός, όσο μεγάλη κι αν είναι η παρέα, προτείνετε να μοιραστεί ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων. Δεν έχει σημασία ποιος ήπιε ή έφαγε περισσότερο, ποιος ενέδωσε στο γλυκό. Διά οχτώ. Αυτή είναι η απάντηση. Για αποφυγή παρεξηγήσεων. Αλλά αν πίνεις, κι εγώ δεν πίνω αλκοόλ, πρότεινε τουλάχιστον να πληρώσεις το φιλοδώρημα.

Δεν αργοπορούμε. Ποτέ. Δέκα λεπτά, έστω το ακαδημαϊκό τέταρτο, μετά δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Σε οποιοδήποτε κάλεσμα μπορείτε να προσφερθείτε φεύγοντας, να βγάλετε μία (τουλάχιστον) σακούλα με σκουπίδια. Και φυσικά πάντοτε ευχαριστούμε την επόμενη μέρα τον οικοδεσπότη ή την οικοδέσποινα. Κι αν προσφέρετε κρασί ή γλυκό, δεν μπορείτε να το πάρετε φεύγοντας μαζί σας. Είναι δώρο.

Ο φακός στο κινητό. Προσοχή πως και πότε τον χρησιμοποιείτε. Για να διαβάσετε το μενού; Διακριτικά, ναι. Χωρίς να τυφλώνετε τον απέναντι σας. Στη σκοτεινή αίθουσα ενός κινηματογράφου; Ούτε για αστείο. Ελέγχοντας τα μηνύματα σας και τα emails σας κάθε πέντε λεπτά, στη διάρκεια μίας θεατρικής παράστασης, ή της προβολής μίας ταινίας, χαλάτε όλη τη μυσταγωγία. Αν μπορείτε να απαντήσετε στο τηλέφωνο στη διάρκεια μίας εκδήλωσης; Την απάντηση την ξέρετε ήδη. Εμπνευστείτε από το «Emily in Paris.»

Και κάτι τελευταίο: όταν έχουν πέσει οι τίτλοι τέλους, και περπατάτε με την παρέα σας για να αποχωρήσετε από την αίθουσα, προσπαθήστε να μην κουβεντιάζετε για το φιλμ. Ποτέ δεν ξέρετε ποιος σας ακούει, και σίγουρα μπορεί να έχει διαβάσει κριτικές αλλά δεν είναι κρίμα να μάθει το «τέλος» τρία λεπτά πριν από την έναρξη της προβολής;

Νέες συνήθειες. Νέο etiquette, με το παλιομοδίτικο, «ποτέ μην κάνετε κάτι, που δεν θα θέλατε να σας κάνουν.» Γιατί, για να είναι κανείς στη μόδα, πρέπει πρώτα να είναι ντεμοντέ.

Το σινεμά πολλοί εμίσησαν. Το θέατρο ουδείς

Σίγουρα θα το έχετε παρατηρήσει. Ειδικά αν αγαπάτε τον κινηματογράφο. Και το θέατρο. Έχει διαπιστωθεί όμως, -και είναι κάτι που φαίνεται στο ταμείο και στις γεμάτες ή άδειες αίθουσες-, πως στην μετά-Covid εποχή, η ψυχαγωγία έχει αλλάξει. Πηγαίνουμε με ενθουσιασμό στο θέατρο, επιμένουμε να θέλουμε να βλέπουμε τις πιο «δύσκολες» και «απαιτητικές» παραστάσεις, πολιορκούμε το τηλεφωνικό κέντρο για τις sold-out παραστάσεις, αλλά στον κινηματογράφο, για κάποιο λόγο, αντιστεκόμαστε.

Ενημερωνόμαστε για τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες, φιλμ που είναι υποψήφια για Όσκαρ, έχουν ήδη βραβευτεί με Χρυσές Σφαίρες, παίζουν οι αγαπημένοι μας ηθοποιοί, φέρουν την υπογραφή δοκιμασμένων σκηνοθετών, κι όμως, όχι. Θα περιμένουμε να τις δούμε στην τηλεόραση. Από κάποια πλατφόρμα. Δεν μας πειράζει που θα είναι σε μικρή οθόνη, που μπορεί να μας πάρει ο ύπνος στον καναπέ, θα διακόψουμε την προβολή για να μιλήσουμε στο τηλέφωνο, να μαγειρέψουμε, να αδειάσουμε το πλυντήριο των πιάτων…

Και ο Τομ Χανκς θα είναι ακόμη εκεί. Σε pause. Η Πάμελα Άντερσον, επίσης. Ειδικά εκείνη, μπορεί να παραμείνει «ακινητοποιημένη», γιατί αν δεν μας αρέσει το ντοκιμαντέρ, γρήγορα θα το εγκαταλείψουμε. Στο σινεμά όμως δεσμεύεσαι. Χάνεσαι στο σκοτάδι, βλέπεις τις ταινίες που έρχονται, είναι μια ολόκληρη τελετουργία, περιμένεις το διάλειμμα, δεν έχεις αποφασίσει ακόμη αν προτιμάς τις αίθουσες που διακόπτουν την ροή, για να πας στο μπαρ ή την τουαλέτα.

Και τα θέατρα γεμίζουν. Και ευτυχώς. Με τόση μάσκα και υπερβολική δόση πανδημίας, είναι η στιγμή να χειροκροτήσουμε ζωντανά. Να νιώσουμε έντονα συναισθήματα. Να τραγουδήσουμε, στα μιούζικαλ. Να νιώσουμε αμήχανα στις βωμολοχίες. Να προβληματιστούμε. Να αποδράσουμε.

Αν όμως ξεχάσετε την ασφάλεια του σπιτιού και βρεθείτε, όπως παλιά, σε μία κινηματογραφική αίθουσα κοντά σας, και επιλέξετε μία ταινία όπως «Η Αυτοκρατορία του Φωτός» του Σαμ Μέντες με την Ολίβια Κόλμαν και τον Κόλιν Φερθ, γυρισμένη σε έναν επιβλητικό κινηματογράφο, στη δεκαετία του ’80, στην βρετανική επαρχία ή το «The Babylon» με τον Μπραντ Πιτ και την Μάργκο Ρόμπι, για την λάμψη του Χόλιγουντ, θα καταλάβετε ξανά γιατί τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με το ζεστό βούτυρο στο εκκωφαντικό ποπ κορν μέσα στο σκοτάδι.

AΠΟΨΕ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΖΟΥΜΕ ΜΕ BLACK ANGUS (ΚΑΙ ΤΡΟΥΦΑ)

Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχαν οι ταβέρνες. Με το ζυμωτό ψωμί, τους λαχανοντολμάδες και τη ρεβιθάδα. Κι ύστερα ήρθαν τα εστιατόρια με το λευκό ψωμί και το ζεστό (ή κρύο) βούτυρο σε σχήμα κοχυλιού. Τα ιταλικά ρεστοράν με την καρμπονάρα χωρίς αβγό και τα λεπτά κριτσίνια στο καλωσόρισμα. Για να ακολουθήσουν τα κινέζικα με τα fortune cookies, πολύ αργότερα τα γιαπωνέζικα με το sushi, τα «γιακιτόρι», τα «ενταμάμε» και τα «νιγκίρι». Για να φτάσουμε στο 2023 και να ζήσουμε πλέον την απόλυτη εμπειρία της εστίασης σαν μια ζωντανή περφόρμανς σε εξέλιξη. Με ανοιχτές κουζίνες, ανοιχτά μενού με τιμές στο Ίντερνετ, έναν ανοιχτό διάλογο από την παραγωγή στην κατανάλωση με φλαμπέ ειδικά εφέ.

Θυμάστε τα τεπανγιάκι στο υπόγειο του ξενοδοχείου Ledra Mariott στο πολυνησιακό Kona Kai στη λεωφόρο Συγγρού; Ήταν μια εμπειρία να βλέπεις να ετοιμάζεται αυτό που έχεις παραγγείλει μπροστά στα μάτια σου, πάνω σε λαμαρίνες-ψησταριές-τραπέζια με ωμά θαλασσινά, φιλέτα και λαχανικά που άλλαζαν όψη σε λίγα λεπτά σε μια ιεροτελεστία μέσα στο σκοτάδι, για λίγους. Και τολμηρούς.

Το φαγητό ως παράσταση λοιπόν. Μαζί και φαινόμενο της εποχής. Όλα στα κάρβουνα, αναβαθμισμένα, grande, μαζί με την ταπεινή κατσαρόλα, τον χάι-τεκ φούρνο, τα εύφλεκτα τηγάνια, την ωμή πραγματικότητα, σαν εικαστική περφόρμανς. Επιδραστικοί μάγειρες-celebrities, τηλεοπτικοί αστέρες ιδιοκτήτες ρεστοράν, περίπλοκες τεχνικές, σεε εστιατόρια που επενδύουν στο μενού, στη γεύση, κυρίως, στη διαφάνεια, στις ανοιχτές κουζίνες, φωτισμένες σαν σκηνή. Χωρίς το χειροκρότημα.

Είναι η στιγμή που οι σεφ γίνονται σκηνοθέτες, κι όλοι εμείς θεατές. Παρατηρούμε τα μαχαίρια σε δράση, τις κατσαρόλες που εναλλάσσονται, τα τηγάνια που ανάβουν και σβήνουν φωτιές, τους «πρωταγωνιστές» με τις ποδιές που δρουν σχεδόν αθόρυβα, καμία σχέση με τον συμπαθή Ρατατούη σε κινούμενα σχέδια ή τον Γκόρντον Ράμσεϊ στις εκπομπές-ριάλιτι.

Τώρα μοιραζόμαστε τα πάντα. Δεν κρύβουμε τίποτα. Με βιολογικό έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, (όπως μας αξίζει), μετά την ρόκα παρμεζάνα και την αστακομακαρονάδα, είναι η στιγμή της τρούφας. Και του black angus. Του fine dining, όπως κι αν μεταφράζεται αυτό.

Ακόμη και η διασκέδαση; Kυρίως η διασκέδαση. Ποιος διασκεδάζει και ποιος δουλεύει; Παλιότερα δεν έμπαινε κανείς στην κουζίνα. Λάθη, καβγάδες, βία, βρισιές, νεύρα, απαξίωση, συνθήκες στρατιωτικής πειθαρχίας. Και τώρα ξαφνικά όλοι είναι ζεν. Μέσα στο δημιουργικό χάος. Εφιάλτης στην κουζίνα;  Την ώρα που εμείς απολαμβάνουμε και ασκούμε κριτική σε αυτό που γευόμαστε, οι επαγγελματίες της εστίασης επικοινωνούν με τα μάτια, μαγειρεύουν, υπομένουν, κάνουν ψυχοθεραπεία, διαλογισμό, αναπνοές… Από μέσα τους. Κανείς δεν εκδηλώνει συναισθήματα.

Αν είδατε την ταινία, ή μάλλον το θρίλερ «βγαλμένο μέσα από τη ζωή», «Τhe Menu» του Μαρκ Μάιλοντ, σάτιρα για τον κόσμο της υψηλής γαστρονομίας, μαζί και της υψηλής κοινωνίας, με τον Ρέιφ Φάινς να ετοιμάζει ένα δείπνο για λίγους και εκλεκτούς, μέσα σε ένα μαύρο «κουτί», κι έναν στρατό από καλοκουρδισμένους μάγειρες με λευκές και μαύρες ποδιές, «καλεσμένους» που θεωρούν κάθε τους έξοδο συνώνυμο-στάτους, θα βρήκατε σίγουρα κοινά σημεία με το τώρα. Την μαγειρική ως θέαμα-υπερπαραγωγή, όπως και στο «Σημείο Βρασμού», ένα μονοπλάνο διάρκειας 90 λεπτών, για το τι σημαίνει να δουλεύεις σήμερα σε εστιατόριο. Και να «βράζεις». Μετά την επιτυχία του φιλμ, ετοιμάζεται και σειρά.

Το φαγητό πουλάει. Αυτό το ξέρουμε όλοι. Και η ανοιχτή κουζίνα σαν τάση; Φαινόμενο της εποχής που μάλλον το κληρονομήσαμε απέξω, την Αμερική κυρίως, αλλά και την Ευρώπη αργότερα, όσους τέλος πάντων, κοιτούν ψηλά, ονειρεύονται αστέρια Μichelin, και ίσως αναγκάζονται τώρα να αλλάξουν καριέρα, με πιο πρόσφατο παράδειγμα το πολυσυζητημένο «Noma» στη Δανία.

Έχουμε και δικά μας «ζωντανά» παραδείγματα στην Αθήνα: από την Cookoovaya και το Jerar, μέχρι το Annie Fine Cooking… Στο κέντρο της Αθήνας, τον Νέο Κόσμο, τη Δάφνη, τον Πειραιά, κάπου υπάρχει πλέον, τουλάχιστον ένα εστιατόριο με μία περφόρμανς σε εξέλιξη. Όλα για την εικόνα, το θέαμα, την λάιβ αναμετάδοση, τα stories, τα likes, τις φωτογραφίες που λειτουργούν σαν κράχτες.

Στα περισσότερα δυσκολεύεσαι να βρεις τραπέζι. Καρέκλα. Πάγκο. Σκαμπό. Πρέπει να το έχεις φροντίσει τηλεφωνικά ή διαδικτυακά ημέρες, μπορεί και εβδομάδες πριν. Στο εξωτερικό, αν θέλεις να πας στα «καλύτερα» ανοιχτά ρεστοράν, η κράτηση είναι απαραίτητη μήνες πριν. Θα αποζημιωθείς όμως.

Με κουζίνες υπερφωτισμένες ίσως, πεντακάθαρες, αστραφτερές, τουλάχιστον σε πρώτη ανάγνωση. Ηθοποιός σημαίνει φως; Kάπως έτσι. Καταλαβαίνεις αμέσως ποιος είναι ο «αρχηγός», ο σεφ, συχνά και ιδιοκτήτης, και μετά οι σου-σεφ και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Αν επιλέξεις τα «έξτρα» του μενού, χαβιάρι ή τρούφα, έχεις την χαρά συχνά να έρθει ο ίδιος ο σεφ να τα προσθέσει στο πιάτο σου. Και να σου εξηγήσει και τι τρως.

Ο σεφ είναι ο απόλυτος σταρ. Όλοι θέλουν να είναι κοντά του. Τη στιγμή που βλέπουμε τους μάγειρες και «διαβάζουμε» τις κινήσεις τους, εκείνοι παρατηρούν εμάς. Τις αντιδράσεις μας. Τι μας άρεσε περισσότερο, αν είμαστε ερωτευμένοι, αν ξέρουμε να τρώμε… Κι αν θα ξαναπάμε.

«Να θυμάσαι πως ένιωσες. Όχι απλά τι έφαγες», διαβάζω σε ιστοσελίδα ελληνικού, δημοφιλούς εστιατορίου με ανοιχτή κουζίνα. Θυμάμαι και μυρίζω ακόμη… Μια παράσταση «wise cuisine» με καπνιστό μπούκοβο, βινεγκρέτ βανίλια και σασπένς. Κι αν τα θέατρα είθισται να είναι κλειστά Δευτέρα και Τρίτη, ο Άντονι Μπουρντέν, γνώστης του φαγητού, συνήθιζε να λέει να μην παραγγέλνουμε ποτέ ψάρι Δευτέρα, και να μη ζητάμε ποτέ σε εστιατόριο το κρέας μας να είναι καλοψημένο… Τα παράπονα σας, στον ταξιθέτη-σερβιτόρο.

Η ΦΑΛΑΙΝΑ ΜΕΣΑ ΜΑΣ...

Παρακολούθησα την ταινία «The Whale» πολύ πριν την ανακοίνωση των υποψηφιοτήτων για τα φετινά βραβεία Όσκαρ. Οι περισσότεροι κριτικοί κινηματογράφου είχαν ήδη θάψει την ταινία, ενώ μία φίλη μου νόμιζε ότι επρόκειτο για ντοκιμαντέρ, από τον τίτλο και μόνο.

Χωρίς να διαβάσω κριτικές και σενάριο, βρέθηκα στον «Δαναό», Σάββατο βράδυ. Ανάμεσα σε θεατές, αμίλητους, συναισθηματικά φορτισμένους, με ανοιχτή καρδιά. Η εμπειρία θα ήταν τελείως διαφορετική αν έβλεπε κανείς το ίδιο έργο σε multiplex, σκέφτηκα. Ευτυχώς δεν πήρα ποπ-κορν, τσιπς ή σοκολάτα, γιατί ήδη από την πρώτη σκηνή του φιλμ, καταλαβαίνεις ότι δεν πρόκειται για ντοκιμαντέρ. Η ταινία με πρωταγωνιστή των Μπρένταν Φρέιζερ είναι ρεαλιστική, υποφωτισμένη, ίσως πιο ωμή από όσο αντέχουμε.

Ο πρώην sweetheart της Αμερικής, ένας ζωντανός κούκλος που έχει υποδυθεί τον …Ταρζάν, στο «George the Jungle», έχει παίξει στην «Μούμια», αλλά και τον περιζήτητο σύντροφο σε ρομαντικές κομεντί, εμφανίζεται στα 53 του χρόνια, στον ρόλο της ζωής του. Με τη σκηνοθετική ματιά του Ντάρεν Αρονόφσκι, παρακολουθούμε τη ζωή του Τσάρλι. Ενός ανθρώπου που «κουβαλάει» πάνω του 300 κιλά, έχει διαρκώς την κάμερα κλειστή στο κομπιούτερ, στη διαδικτυακή επικοινωνία με τους φοιτητές του, από ντροπή, με δυσκολία κινείται στον χώρο του σπιτιού του, δεν βγαίνει ποτέ έξω, αφήνει χρήματα στο γραμματοκιβώτιο για τον ντελιβερά που φέρνει καθημερινά την πίτσα, αυνανίζεται μπροστά στην κάμερα, τρώει βουλιμικά, εκλιπαρεί συγχώρεση από την έφηβη κόρη του που τον επισκέπτεται μόνο και μόνο για να της κάνει τις εργασίες της για το σχολείο, ζητάει βοήθεια από την πρώην γυναίκα του, αναπολεί, επιμένει, πέφτει, ξανασηκώνεται…

Κι όμως δεν ζητάει οίκτο, ούτε τη συμπάθεια μας. Ο σκηνοθέτης μας προκαλεί να ανακαλύψουμε τον άνθρωπο μέσα στο «τέρας». Ενσυναίσθηση, η λέξη-κλειδί. Στην ταινία «Η Φάλαινα», με τον Μπρένταν Φρέιζερ να διεκδικεί Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του, -έχοντας απέναντι του τον εξαιρετικά φωτογενή και επίσης ταλαντούχο Όστιν Μπάτλερ ως «Έλβις»-, η Φάλαινα είμαστε όλοι εμείς. Τον βλέπεις να καταβροχθίζει ό,τι υπάρχει στο ψυγείο, στα ντουλάπια της κουζίνας, στον πάγκο, και θυμάσαι τις φορές που απλώς ήθελες να πνίξεις την θλίψη σου. Με μαγιονέζα και έξτρα βούτυρο, κέτσαπ, λιωμένη σοκολάτα.

Έχει σημασία που ο Αμερικανός ηθοποιός που ήταν για χρόνια «τιμωρημένος» και κακοποιημένος, εκτός τερέν, κάνει την μεγάλη του επιστροφή, με έναν ρόλο που φοράει το κοστούμι ενός υπέρβαρου και χρειαζόταν έξι ώρες πριν από κάθε take για να είναι έτοιμος για το γύρισμα;

H αλήθεια βρίσκεται κάπου εκεί. Και είναι η στιγμή που γυρίζουμε την κάμερα σε εμάς. Και το body shaming που έχουμε κάνει, έχουμε υποστεί, τα σχόλια που έχουμε αναπαράγει. Στην ταινία παρατηρείς το προγούλι του Μπρένταν Φρέιζερ, τη δυσκολία του να σηκώσει κάτι από το πάτωμα, το περπάτημα του, απλές, καθημερινές κινήσεις. Σήμερα που κορίτσια και αγόρια, γυναίκες και άνδρες, θέλουν να παραμένουν για πάντα αδύνατοι, νέοι, αγέρωχοι, αυτή η εικόνα μας σοκάρει. Με τη διαφορά πως είναι η πρώτη φορά ίσως που δίνουμε στον γίγαντα με τα υγρά μάτια, τον Μόμπι Ντικ της καρδιάς μας, ελαφρυντικά, θέλουμε να τον αγκαλιάσουμε και να του πούμε μόνο ότι τον αγαπάμε.

Νιώθουμε ενοχές. Με τόσο body shaming εντός συνόρων, από τον εγχώριο, τηλεοπτικό διαγωνισμό μοντέλων, το GNTM, με απαξιωτικά σχόλια από τους κριτές μπροστά στους προβολείς αλλά και παρουσιάστριες όπως η Δανάη Μπάρκα, ένα κορίτσι-«η χαρά της ζωής», που αναγκάζονται κάθε τόσο να μιλούν για τα αυτονόητα στα social media. «Πριν 2 χρόνια όποιος με «έβριζε» ή με κακολογούσε έμπαινε αυτόματα σε μια «μαύρη λίστα» και δεν ήθελα να ακούω ούτε το όνομα του από την πληγή και τον θυμό που ένιωθα, τώρα προσπαθώ να σκέφτομαι σε τι θέση βρίσκεται ο καθένας και τι κρύβεται πίσω από κάθε κριτική», γράφει στο «ιντερνετικό» της «ημερολόγιο» η Δανάη Μπάρκα.

Μήπως ακούσατε (ή διαβάσατε) τα σχόλια στη κηδεία του τέως Βασιλιά Κωνσταντίνου στη Μητρόπολη (και) για τη Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας, Μαρία Βλαδιμήροβνα και τα επιπλέον κιλά της; Ο ρατσισμός των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, της τηλεόρασης, είναι παντού. Μαζί με θυμό, φόβο, ναρκισσισμό. Το body shaming εμφανίζεται μεταμφιεσμένο ως εκφοβισμός, τρολ, απειλή.

Και από την άλλη έχουμε τους καλλίγραμμους στο Survivor σε κοντινά πλάνα, τις «διάσημες» μαχήτριες με τα μικροσκοπικά μαγιό, μέσα στην άμμο, τη λάσπη, την πείνα, τις κλωνοποιημένες διαγωνιζόμενες στο My Style Rocks, τα …μοντέλα που ζουν ανάμεσα μας. Την Αντζελίνα Τζολί να επιμένει ότι δεν είναι ανορεξική, την Τζένιφερ Λόπεζ να απολογείται για τις καμπύλες της, μαζί με την Έλενα Παπαρίζου… Την Σάλμα Χαγιέκ να αυτομαστιγώνεται με χιούμορ κάθε φορά που τρώει παραπάνω από όσο θα ήθελε, για να απαντήσει στους body shamers του πλανήτη.

Υπέρβαροι, ανορεξικοί, κανονικοί άνθρωποι, απλώς διαφορετικοί. Ας πούμε όχι στη ρητορική του μίσους και τις προσβολές. Απέναντι στους άλλους, κυρίως στο εαυτό μας. «Μην σταματάς να πιστεύεις», γράφει ο Μπρένταν Φρέιζερ σε μια φωτογραφία του στο Ιnstagram.

Θέλετε ένα σπόιλερ; Ο σεναριογράφος του «Τhe Whale», Σάμιουελ Χάντερ, υπήρξε ο ίδιος ευτραφής. Το «τέρας». Η «φάλαινα». Μεγάλωσε κι εκείνος στο Αϊνταχο, όπως ο ήρωας του, έπασχε από κατάθλιψη, αδυνάτισε με την βοήθεια της συντρόφου του, του θεραπευτή του, των γονιών του. «Όταν έχασα το βάρος, εξεπλάγην όταν διαπίστωσα πόσο πιο ευγενικοί ήταν όλοι μαζί μου», θα πει. «Από την ταμία στο σούπερ μάρκετ μέχρι τους ανθρώπους στο δρόμο.»

Αν συμβαίνει το ίδιο και στο φιλμ; Η ζωή δεν είναι ταινία. Ευτυχώς που υπάρχουν και τα ‘Οσκαρ. Για την ψευδαίσθηση, κυρίως, ότι η ζωή (στο κόκκινο χαλί) μετριέται σε θερμίδες, κιλά, likes, δάκρυα συγκίνησης και χαράς, χειροκρότημα και viral αποδοχή. And the Oscar goes to. Στη φάλαινα μέσα μας.